Ένα χαμόγελο ... [ΕΡΕΥΝΑ]

Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με το 'χαμόγελο'. Στο Niedenthal et al. (2010) παρουσιάζονται μία σειρά ερευνών σχετικά με τη φύση του χαμόγελου, τη μορφολογία του, αλλά και άλλους παράγοντες που συντελούν στην αναγνώριση ενός χαμόγελου ως 'αυθεντικού' (και όχι ψεύτικου).
Φαίνεται πως οι άνθρωποι ερμηνεύουμε τα χαμόγελα, όχι απλά συγκρίνοντας τη γεωμετρία ενός προσώπου με κάποιο πρότυπο χαμόγελου, ή λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες κάποιος χαμογελά για να συμπεράνουμε αν το χαμόγελο δικαιολογείται από αυτές. Πιο σημαντικά, οι άνθρωποι φαίνεται πως ερμηνεύουμε τα χαμόγελα μέσω της μίμησης. Όταν κοιτάμε κατάματα κάποιον που χαμογελά, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε μιμούμαστε το χαμόγελό του. Στο άρθρο τους οι Niedenthal et al. παρουσιάζουν μελέτες που οδηγούν στο συμπέρασμα πως αυτή η ακούσια μίμηση ενεργοποιεί στον αποδέκτη τις ίδιες εγκεφαλικές περιοχές που είναι ενεργές στον εγκέφαλο του πομπού του χαμόγελου (π.χ. το 'σύστημα ανταμοιβής' του εγκεφάλου [Reward System] όταν το χαμόγελο είναι αυθεντικό).
Η ίδια ερευνητική ομάδα, σε μια άλλη σειρά πειραμάτων προσπάθησαν να παρεμποδίσουν την εν λόγω μίμηση για να επιβεβαιώσουν τη θεωρία τους (Simulation of Smiles [SIMS] model). Για παράδειγμα, έδειξαν σε μία ομάδα φοιτητών φωτογραφίες από ανθρώπους που χαμογελούσαν. Κάποια από τα χαμόγελα ήταν αυθεντικά και κάποια ψεύτικα. Οι φοιτητές διαχώριζαν σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό τα πρώτα από τα δεύτερα. Τότε η Niedenthal και οι συνεργάτες της ζήτησαν από τους φοιτητές να κρατήσουν ένα στυλό ανάμεσα στα χείλη τους. Αυτή η απλή ενέργεια απαιτούσε τη δέσμευση των μυών που δυνητικά θα χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ενός χαμόγελου. Εφόσον δεν μπορούσαν πλέον να μιμηθούν τις εκφράσεις των προσώπων που έβλεπαν (τα χαμόγελα), οι φοιτητές παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερη επίδοση στην διάκριση μεταξύ αυθεντικών και ψεύτικων χαμόγελων. 
Οι ίδιοι ερευνητές τότε πραγματοποίησαν μία παραλλαγή του πειράματος σε μία άλλη ομάδα φοιτητών. Έδειξαν τα ίδια πρόσωπα στη δεύτερη ομάδα, αλλά τους ζήτησαν να φανταστούν πως τα χαμογελαστά πρόσωπα ανήκαν σε πωλητές ενός καταστήματος υποδημάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις οι πωλητές είχαν μόλις πουλήσει ένα ζευγάρι παπούτσια στους φοιτητές (άρα το χαμόγελο θα μπορούσε να είναι αυθεντικό / χαμόγελο ικανοποίησης). Σε άλλες περιπτώσεις οι πωλητές προσπαθούσαν να πείσουν τους φοιτητές να αγοράσουν τα παπούτσια (συνεπώς θα μπορούσαν τα χαμόγελα να είναι υποκριτικά). Στην πραγματικότητα οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τον ίδιο συνδυασμό από αληθινά και ψεύτικα χαμόγελα και για τις δύο κατηγορίες πωλητών. Όταν οι φοιτητές μπορούσαν να μιμηθούν τα χαμόγελα, οι κρίσεις τους δεν επηρεάζονταν από την περίσταση κάτω από την οποία ο υπάλληλος χαμογελούσε. Αλλά όταν οι φοιτητές κρατούσαν το στυλό με τα χείλη τους, δεν μπορούσαν πλέον να βασιστούν στη μίμηση για να αποκωδικοποιήσουν τα χαμόγελα. Τότε έτειναν να κρίνουν πως οι πωλητές που προσπαθούσαν να τους πουλήσουν παπούτσια χαμογελούσαν ψεύτικα -ακόμα και όταν τα χαμόγελα στις φωτογραφίες ήταν αυθεντικά. Αντίστοιχα, έκριναν πως οι πωλητές που είχαν ολοκληρώσει την πώληση χαμογελούσαν αληθινά, ακόμα και αν τα χαμόγελα στις φωτογραφίες ήταν ψεύτικα. Με άλλα λόγια, όταν δεν μπορούσαν να μιμηθούν τα χαμόγελα αναγκάζονταν να βασιστούν στις συνθήκες κάτω από τις οποίες κάποιος χαμογελάει, και όχι στα μορφολογικά χαρακτηριστικά του ίδιου του χαμόγελου.

Δείτε επίσης: The New York Times, 24/01/2011

UPDATE: Nέο άρθρο της ίδιας ερευνητικής ομάδας σχετικά με το φαινόμενο
Rychlowska et al. (2014). Blocking Mimicry Makes True and False Smiles Look the Same